هسته اولیه علوم انسانی دانشگاه ارومیه با شکل گیری گروه علوم تربیتی در سال 1356 در دانشکده علوم به عنوان یک گروه سرویس دهنده برای تدریس دروس تربیتی شکل گرفت.

با شکل گیری گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی  در سال 1367، دانشکده ادبیات و علوم انسانی در محل پردیس شهر واقع در خیابان شهید بهشتی به عنوان چهارمین دانشکده دانشگاه ارومیه تأسیس شد. سپس با توجه به محدودیت فضای فیزیکی دانشکده در سال 1371 به محل فعلی واقع در بلوار والفجر 2، خیابان صداو سیما منتقل شد. در طول سالیان گذشته گروه های آموزشی جدید به دانشکده افزوده شدند. در حال حاضر دانشکده ادبیات و علوم انسانی دارای 60 نفر هیات علمی تمام وقت مشتمل بر 10 استاد، 21 دانشیار، 25 استادیار و 4 نفر مربی می باشد و در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری از طریق آزمون سراسری سازمان سنجش دانشجو می پذیرد.

گروه های آموزشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی شامل 9 گروه می باشد:

1. گروه فقه و حقوق اسلامی، 2. گروه معارف اسلامی، 3. گروه زبان و ادبیات فارسی، 4.گروه زبان و ادبیات انگلیسی، 5. گروه علوم تربیتی، 6. گروه جغرافیا، 7. گروه تاریخ، 8. گروه جامعه شناسی،  9. گروه روانشناسی.